MINISTRU MAPPF APRESIA HO SETÓR PRIVADU NIA PERSPETIVA RELASIONA HO SETÓR KAFE IHA TL

Dili-01/10/2025-Média Defisensia, Ministeriu Agrikultura Pekuária Peskas no Florestas (MAPPF), Apresia Ho Setór Privadu Nia Perspetiva Relasiona Ho Setór Kafe Iha Timor-Leste, tanba prekupasaun ministeriu nian ba setór privadu nia produsaun agrikultura no programa reabelitasaun kafe ne’ebé Ministériu Agrikultura prodús iha rai-laran.

Ministru Agrikultura Pekuária Peskas no Florestas (MAPPF), Marcos “MAMETA’’ da Cruz hatete, setór privadu sira nian ba servisu Ministeriu nian, hodi hasa’e produsaun iha rai-laran lori ministeriu no govenu nia naran apresia tebes ba setór privadu sira ne’ebé fó ona hanoin di’ak.

‘’Ha’u hakarak apresia ita boot (setór privadu) sira nia hanoin ne’ebé ohin ko’alia ona, “kapas tebes’’ diskusaun hanesan ne’e mak ita presiza nafatin hodi fó hanoin bá malu oin-nusa mak ita bele servisu hamutuk’’, Dehan Ministru MAPPF iha realizasaun intervensaun liuhusi diskusaun meza redonda iha Centru Convensaun Dili (CCD) 26/09.

Ministru dehan iha setór Agrikultura, daudan ne’e Ministériu buka oin-nusa atu promove agrikultura orgániku tanba bain hira hanoin atu kompete ho nasaun seluk kona-bá kuantidade produsaun ne’e susar tebes. Liuhusi polítika governu nian hakarak atu dezenvolve agrikultura orgániku inklui Kafe timor konsege exporta ona maske kuantidade ki’ik, maibé ema koñese katak timor iha duni kafe ne’ebé orgániku.

‘’Ami mós servisu atu kria kriteiru ida hodi dezenvolve sertifikadu Sanitary pythosanitary (SPS) atu nune’e ita nia exportasaun produtu agríkola presiza iha sertifikadu ida. ita mós servisu hamutuk ho IQTL atu haree oin nusá mak bele prodús sertifikadu ida ne’e’’. Tenik Ministru

Salienta Ministru, katak realidade produtu agrikultura, Hortikultura no mós kafe ne’ebé prodús iha Timor la aplika ona adubu kímiku. Mezmu Governu liu-husi Ministériu Agrikultura kontinua sosa adubu husi rai liur maibé adubu sira ne’e mesak orgániku de’it. Ne’e duni Ministériu haree hela polítika ida kona-bá dezenvolvimentu agrikultura orgániku ne’e rasik hodi bele garante katak produsaun ne’ebé produs kualidade duni.

“Ita boot sira (setór privadu) iha ideias ne’ebé di’ak ita bele servisu hamutuk hodi forma ita boot sira nia ema kona-bá oinsá atu halo agrikultura orgániku Hortikltura orgániku, Kafe orgániku ho nune’e ita bele servisu hamutuk tanba ida ne’e papél ida ne’ebé governu bele haree’’, Afirma Ministru MAPPF

Enkuantu ko’alia kona-ba kafe Timor Leste iha rai potensia husi Munisípiu neen ne’ebé prodús kafe ho kualidade ida ne’e maka durante ne’e dezenvolve hela. Tuir dadus ne’ebé Ministériu Agrikultura iha hatudu katak kafe sira ne’ebé hetan ona reabelitasaun besik ektare rihun 7 duranmte tempu naruk hahú kedan iha 2010 to’o ohin loron. Kafe sira ne’ebé maka Ministériu reabelita ona maka kafe komunidade nian no kafe sosiedade, Husi kafe sosiedade ne’e maka konsidera nu’udar kafe estadu.

“Ami agora haree hela oin nusá maka atu halo reabelitasaun bá kafe estadu sira, tanba bainhira ami bá hasoru komunidade kafekultór sira iha Ermera ne’ebé hela iha plantaaun estadu. Ami dehan ita servisu hamutuk atu bele dezenvolve hodi reabelita kafe sira ne’e tanba kafe sira ne’e tuan liu ona entaun ninia produtividade mós ki’ik’’.Dehan Ministru

Ministru MAPPF Marcos informa, bá setór privadu sira katak komunidade kafe kultór sira ne’ebé maka tinan barak ona hela iha plantasaun estadu nian, governu liu-husi Ministériu Agrikultura sei la hasai sira husi plantasaun estadu nian, maibé parte rua presiza tur hamutuk atu ko’alia. Importante maka tenke rekonhese katak rai sira ne’e sosiedade ka estadu nian, atu nune’e bainhira Ministériu atu kontinua aselera programa sira ne’e la bele tan iha problema.

“Ha’u dehan katak tasi ne’e riku duni, maibé la dun luan, maibé ita rua asina MoU ida exkluzivu dehan katak ita boot maka atu kontrola fali tasi ne’e, ha’u la dun konkorda tanba ne’e maka ha’u la asina’’Konklui Ministru.

Rekomenda bá setór privadu timoroan sira, ne’ebé interese bá iha area peskas ne’e nusá la ko’alia ho governu liu-husi Vice Primeiru Ministru iha ne’e atu bele servisu hamutuk hodi kaer ikan sira iha tasi timor. tanba governu mesak la bele halo buat hotu maibé liu-husi apoiu setór privadu sira nian bele buat hotu sei bele la’o ho di’ak.

Entretantu, iha diskudaun ne’e partisipa husi Vice Primeiru Ministru, Ministru Koordenadór bá Asuntu Ekonomia no Ministru Turizmu no Ambiente, Francisco Kalbuady Lay, Ministru Transporte no Komuniiasaun, Governadór Banku Centrál Timor-Leste, Reprejentante Grupu Banku Mundiál, Reprejentante Banku Nasionál Comérsiu Timor-Leste, parseiru dezenvolvimentu sira, setór privadu no tékniku sira.

Jornalista : RKDTL Asesu husi pajina Média Gab MAPPF.

Editor  : Média  RKDTL

Post a Comment

0 Comments