UNIAUN EUROPEIA REALIZA KOMUNIKADU RELASIONA HO MISAUN AKOMAPÑA ELEITORAL IHA TL

 

Dili-11/06/2025-Média Defisénsia, Uniaun Europeia realiza komunikadu imprensa relasiona ho misaun akomapña eleitoral  iha Timor-Leste  hahu eleisaun prezidensial 2022 no eleisaun parlamentar 2023 durante ne’e sira nia akompanamentu ba eleitoral hodi analiza progresu iha implementasaun rekomendasaun sira ne’ebé oferese husi misaun observasaun.

Porta Voz Xefe Misaun Uniaun Europeia, Domenéc Ruiz Devesa, hatete haksolok tebes atu hato’o relatóriu kona-ba deskobrimentu sira husi Misaun Monitorizasaun Eleitorál Uniaun Europeia, ba Timor-Leste iha 2022 eleisaun Prezidensial no Misaun Peritu eleitorál 2023 eleisaun Parlamentar.

“Iha 2022, ha'u iha priviléjiu atu lidera Misaun Observasaun Eleitorál Uniaun Europeia ba eleisaun prezidensiál sira. Ami aprezenta relatóriu finál ida kona-ba eleisaun lejislativa sira 2022 nian, tinan ida liutiha, ho misaun peritu eleitorál UE nian, relatóriu ba eleisaun lejislativa sira 2023. Relatóriu rua ne’e sei fornese avaliasaun komprensivu no detallu kona-ba prosesu eleitorál. Iha konsultasaun ho parseiru timor-oan sira, ami mós formula ona konjuntu ida ho rekomendasaun 16, inklui prioridade lima atu hadi’a prosesu eleitorál sira iha futuru no hametin nasaun nia demokrasia. Ha’u fiar katak vizita Timor-Leste iha siklu eleitorál nia klaran hanesan aprosimasaun di’ak atu fó hanoin ba parte interesada oioin kona-ba rekomendasaun importante sira ne’ebé misaun observasaun eleitorál hato’o. Dokumentu traballu sei konsidera hosi entidade no organizasaun, nasaun nian ba melloria sira iha futuru iha kampu eleitorál. Maibé depende ba autoridade sira atu atua hodi implementa sira”,  Dehan Porta Voz Xefe Misaun Uniaun Europeia iha TL, iha Hotel Timor Dili, 11/06.

Xefe Misaun Uniaun Europeia hatutan tan, fó agradese ba povu Timor-oan ba sira-nia akollimentu ne’ebé laran-manas no amigavel. Enkontru ohin ba deskobrimentu inisiál sira sujere progresu limitadu tebes iha implementasaun Uniaun Europeia rekomenda ba governu sira  propoin hafoin eleisaun 2022 no 2023. Maski nune’e, iha tempu atu halo progresu molok eleisaun tuir mai. Uniaun Europeia rekomenda prioridade lima, kona-ba prinsípiu internasionál, transparénsia no justisa iha kampaña eleitorál sira, nomós prevensaun korrupsaun.

“Ha’u hakarak rekomenda 2022 atu estabelese estasaun votasaun iha nivel aldeia implementa ona ba eleisaun parlamentár tinan tuirmai. Esforsu sira atu halibur informasaun kona-ba ema ho defisiénsia sira nu'udar parte ida hosi prosesu rejistu biométriku eleitorál ne'ebé la'o hela mós notavel. Prezensa hosi Komité Monitorizasaun Amizade nian durante eleisaun sira hanesan sinál ida hosi amizade no kompromisu hosi Uniaun Europeia. Ha’u hein katak sei fó kontribuisaun ne’ebé iha valór ba dezenvolvimentu demokrátiku Timor-Leste, ho respeitu ba estadu direitu no direitus umanus. Konferénsia imprensa ida ne’e hanesan konkluzaun ba servisu misaun iha rai-laran. Rekomenda ba hametin Komisaun Nasionál Eleitorál fiskalizasaun ba finansiamentu kampaña, revee regra finansiamentu kampaña no rekizitu relatóriu, hodi hasa’e igualdade no responsabilizasaun iha prosesu eleitorál tenke transparénsia no asesu ba informasaun. Média subliña nesesidade atu hadi’a CNE nia fiskalizasaun ba mídia rua ne’e tuir prinsípiu kampaña nian. Atu aumenta diseminasaun informasaun eleitoral, ami rekomenda apoiu finanseiru no tekniku ba estasaun rádiu komunidade sira. Atu salvaguarda ambiente kampaña online no atu lida ho tentativa potensiál atu manipula informasaun, ami rekomenda atu governu no CNE inisia diálogu konstrutivu ida ho plataforma mídia sosiál sira. Ha’u rekomenda kona-ba nesesidade ba medida efetivu sira atu alkansa paridade reprezentasaun iha órgaun ezekutivu partidu sira-nian ho hanoin atu hametin feto sira-nia partisipasaun iha asuntu públiku sira”,

Salienta tan, povu Timor-Leste nia liman no delegasaun Uniaun Europeia sei servisu hamutuk ho autoridade nasaun nian, hodi fasilita implementasaun reforma sira ne’ebé rekomenda ona. Maibé, responsabilidade atu implementa iha parte interesada nasionál sira ne’ebé bele lori prosesu reforma eleitorál ba oin. Misaun monitorizasaun eleitorál sei publika relatóriu finál sei inklui tabela ne’ebé hatudu progresu ne’ebé halo ona iha implementasaun hosi observasaun eleitorál no misaun peritu sira uluk nian. Hato’o apresiasaun no agradesimentu ba Governu TL, ba autoridade timor-oan sira hotu iha oportunidade atu hasoru malu, ba sosiedade sivíl no ba partidu polítiku sira atu koopera no asisténsia durante servisu iha rai-laran.

Entretantu, enkontru ho órgaun ofisiál nasaun nian, inklui Prezidente Asembleia Nasionál, Ministériu Administrasaun Estatál, Komisaun Lejizlasaun Nasionál, Sekretariadu Tékniku ba Administrasaun Eleitorál, partidu polítiku sira, observadór sidadaun no organizasaun sosiedade sivíl sira. Embaixadór Delegasaun Uniaun Europeia sira-nia prezensa iha sorumutu hodi espresa sira-nia kompromisu kontinua apoiu UE nian ba prosesu eleitorál iha Timor-Leste.

 

Jornalista  : Geraldino Magno

Editor       : Média RKDTL

 

 

 

Post a Comment

0 Comments