Dili-14/02/2024-Média
Defisiensia, Alumi Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste
hamutuk Oxfam iha TL realiza dialogu inkluzivu relasiona ho mudansa klimatika
no finansiamentu klimatika iha Timor-Leste ba futuru sustentavel.
Sekretaria Estadu
Igualdade, Elvina de Sousa Carvalho hatete, ohin abertura ba atividade ne’e, apresia
ba APFTL no Oxfam nia servisu hamutuk hodi tau importansia no interese ba
mudansa klimatika iha TL, atu hasa’e konsiénsia ema nian liuhusi dialogu
inkluzivu.
“Ha’u orgullu tebes iha
eventu ne’e organija husi joven sira foinsa’e sira hatene fó importansia tebes alterasaun
mudansa klimátika signifika ita boot sira iha koñesimentu no interese, hodi hasa’e
konsiensia ema nia koñesimentu ba iha mudansa klimátika no metigasaun ba
alterasaun klimátika nian. Servisu klimátika ne’e realidade ne’ebé ita tenke
hasoru oinsá ita tenke tau hamotuk hodi bele prevene mudansa klimátika, hanesan
Governu hato’o prevensaun mesmu joven, maibé sira nia esforsu tomak no interese
komun. Hanesan membru Governu hato’o reprejentasaun ida ne’e di’ak ba mudansa
klimátika hanesan situasaun ne’ebé ril no akontese dadaun, hodi fó impaktu ba feto, labarik sira, ferik,
katuas afeita husi alterasaun klimátika”, Dehan SEI iha Salaun Delta Nova,
13/02.
Sekretaria Estadu Igualdade
hatutan tan, bazeia ba dadus husi Nasões Unidas nian mudansa klimátika
akontese, akontese ba labrik, no ba labarik feto sira. Iha kapital Dili hasoru
inovasaun boot liu-liu iha loron 04 fulan Abril tinan 2021 akontese kauza
naturais no ema mate, tempu ne’ebá Timor-Leste deklara situasaun kalamidade
husi natureza ne’ebé hamate ema 42.
“Dadus relatóriu husi
Nasoens Unidas kona-bá tansa mak hetan sansaun klimátika hatudu wainhira afeita
mudansa klimátika akontese, ba labrik, no ba labarik feto sira, iha posibilidade
mate kompara ho mane sira. Iha estigmasaun ema lakon nia hela fatin no tenki
desloka husi alterasaun klimátika mak feto ho labarik sira. Dezastre grave sira
akontese mós sei destroy servisu no atendimentu sira inklui kuida ba saúde ba
reprodutiva, feto, labarik feto sira no joven sira. Iha tinan 2020 no 2021
kapital Dili hasoru inovasaun boot iha loro 04/04/2021 akontesimentu ka
inovasaun kauza naturais no ema mate. Iha tempu ne’ebá Timor-Leste deklara
situasaun kalamidade husi natureza ne’ebé hamate ema 42, no tuir fali
Sekretáriu protesaun Civil, iha loro 07/04/2020, iha total uma kain 200 i tal no
uma kain 900 i tal mak evakua husi fatin konsentrasaun hamotuk 18 iha Dili
laran hanesan, Dombosco, Liseu, Instalasaun protesaun Civil, CVTL,Hera no fatin
ne’ebé maluk sira hela ba”, Afirma SEI.
Iha fatin hanesan
Diretor Nasional Alterasaun Klimatika Carlos da Conseção esplika, alterasaun
klimatika la’os Timor-Leste de’it maibé ba mundu tomak kuaze preokupa tanba klimatika
ne’e kauza husi fator rua.
“Hau hanoin alterasaun ohin
loron la’os de’it iha Timor-Leste koalia kona-ba alterasaun klimatika mundu
kuaze preokupa teb-tebes ho alterasaun klimatika tanba fenomena natural
akontese ita la iha forsa atu bele hasoru, maibe ita bele adapta ho alterasaun
klimatika iha aspetu balu no iha problema alterasaun klimatika ne’e, kauza husi fator rua Primeiru natural, nia
lalaok ita la iha kbi’it atu hapara maibé ita bele adapta no Segundu ita ema
nia asaun dalaruma ita explora rekursu natural sira ho volume bo’ot liu la iha
balansu, dalaruma ita emita sasan barak ba fila fali iha ita nia atmosfera ne’e
sai hanesan problema ohin loron ita hotu preokupa”, Tenik Diretor Carlos
Entretantu, problema
alterasaun klimatika ne’e la’os responsabilidade ba Ministeriu Turizmu Ambiente
nian de’it, maibé hotu-hotu. Tanba koalia ambiente enjeral, ho prezensa hanesan
membru Governu bele lori hanoin sira hodi koalia hamutuk iha nivel ida ne’ebé aas
liu, tanba ohin loron ema hotu dalaruma hatene uza de’it, maibé la hanoin atu bele
konserva hela ambiente sira, hodi responde alterasaun klimatika iha rai-laran.
Jornalista
: Maria & Nelson (Estajiadu)
Editór
:
Média RKDTL
0 Comments