Dili; 24/07/2023, Media Defisiensia-Terezinha da Silva
Soares, moris iha loron 03 fula Maio tinan 1995.
Husi Municipio Ermera, Posto-Administrativo Atsabe, Suco Baboe kraik, Aldeia
Rai-Mutin. Oan husi Aman Armando da Silva no Inan Agustinha Soares. Nia iha
Maun ho Bin na’in sia (9) Feto neen (6) Mane tolu (3), Terezinha ho kondisaun defisiensia Fisiku ho Matan.
Haktuir
istoria moris Terezinha, bainhira sei iha nia mama nia kanotak. Iha tempu
ne’ebá loron meu-dia loron ne’ebé manas nia mama deskansa laiha ema ida mak
besik nia mama. Derepente mosu demonio natureza nakonu ho diabu, hodi koalia
nune’e ba nia mama “dada bibi inan
ida ne’e, hasai nia oan no husik nia inan ba”. Bainhira diabu sira ses
husi nia mama Liafuan hirak ne’e halo nia mama tauk, hanoin saida los maka atu
akontese, iha kalan tuku ualu (8) derepente nia mama sente kanotak moras, Terezinha
konsege moris iha loraik tuku tolu (3), maske fulan moris seidauk to’o.
Terezinha
moris la ho kondisaun defisiénsia, wainhira kompleta ona tinan lima (5) sempre
moras hela de’it, nia mama ho papa ema agrikultor sempre sai ba to’os buka
hahan no foti ain, husik nia toba mesak iha uma. Hanesan baibain dadersaan
de’it nia papa ho mama sai ona ba to’os no rai hela hahan ba terezina hanesan
fehuk isin ida ho be kopu ida, Terezinha moras no toba mesak iha uma laiha ema
ida atu hela hamutuk ho Terezinha, teki-teki derepenti Terezinha hateke sae ba
uma nia kakuluk hare “demonio ka diabu
ne’ebé hatais ho kor oioin, haleu nia hodi ai-bubur matak baku iha Terezinha
nia kotuk, Terezinha Sente tauk
maibé iha momentu ne’eba hau isin labele book aan, orasaun iha de’it hau laran ho grasa Na’i Maromak nian Terezihna
hetan tan mane ida ho hatais mutin mai ho kuda hodi salva terezinha iha Diabu
ka demonio nia babeur”.
Husi
momentu sira ne’e Terezinha komesa moras isin manas no bubu husi ain too hirus
matan, eskola mos nia para iha klase dahuluk atu ba daruak, moras refere la
rekopera husi nia durante fulan neen (6), nia mama ho papa kele de’it nia ho
hena. Nune’e hena ne’ebé hodi kele fo impaktu ba nia ain uat
sai bubu no lao ladi’ak.
Iha
tinan 2007, Terezinha nia mama
remata nia viajen moris iha mundu. Hela de’it Terezinha nia papa mak hare nia, iha
tinan 2010 Terezinha komesa moras
fila-fali isin manas, nia apa kiik hodi nia ba ospital LANUT, depois transfer
nia ba ospital CNR (CentroNasional Reabilitasaun) becora, halo tratamentu
durante tinan (3). Depois tinan tolu (3) la rekopera transfer ba fali tan
ospital Guido Valadares. Halo tratamentu iha ospital refere durante tinan (1),
momentu ne’e Terezinha hetan tan moras ran midar ne’ebé sae makas.
Iha
tinan 2011 nia rekopera ona husi moras
ran midar, doutor sira iha Guido Valadares haruka nia ba fali ospital referal
Baucau atu operasi ain, ho nune’e konsege operasi ain karuk, depois to’o tia
semana ida atu operasi tan ain los la konsege operasi tanba doutor ne’e husi ona
viagem moris iha mundu ida ne’e.
Iha
tinan 2012 Terezinha hetan saude
di’ak fila fali hodi mai hela iha Dili durante tinan lima (5), tinan 2018 Terezinha hetan tan defisiensia
matan sorin, iha tempu sira ne’e hotu halo Terezinha
lakon fiar no hakarak atu hakotu vida, maibé ho liafuan husi ema seluk katak: “Lixu
de’it iha folin sa tan ita ema” liafuan ne’e halo Terezinha hanoin katak buat
hotu Maromak nia planu.
Iha
tinan 2018, Terezinha mai hela iha
asrama Fundasaun Ahisaun bele asesu
ba edukasaun iha Ensinu Rekorente husi (ADTL),
Terezinha senti kontente bele aprende mos komputadór, bele tuir kursus suku,
partisipa misa, bele simu sakramentu eukaristia no bele simu sakramentu krisma
nsst…tamba ne’e agredese tebes ba is moris maske iha buat balun ne’ebé falta
iha isin lolon maibé oportunidade mai ita hotu hanesan.
Intervista:
Ermenciana Alves
Editor:
Alexandre Salsinha
0 Comments