INCSIDA, HIV HADA’ET LA HALO TRATAMENTU LALAIS SEI MATE SEDU

 

Dili-10/07/2025-Media Defisiensia, Institutu Nasionál Kombate HIV-SIDA iha Timor-Leste, realiza sensibilizasaun informasaun ba komunidade no joven iha suku Madohi kona-ba transmisaun Virus HIV, tanba numeru komesa aumenta se la halo tratamentu lalais sei mate sedu.

Prezidente INKSIDA, Daniel Marçal hatete, sensibilizasaun ne’e atu hasa’e konesimentu komunidade no joven sira nia pensamentu, hodi asegura sira nia saude no prevene aan husi moras HIV-SIDA, tanba komunidade no joven sira mak futuru nasaun nian.

“Ita halo sensibilizasaun ne’e hodi redus transmisaun HIV ne’e tanba komesa aumenta iha rai-laran tanba relasaun ho sexu livre ema susar atu kontrola no laiha koñesimentu ne’e perigoju tebes, tanba ita haree HIV iha Dili laran atinji ona rihun ida atus neen 1600 resin maihusi joven sira ne’ebé produtivu tebes feto no mane sira laiha konesimentu klean kona-ba HIV nia transmisaun no prevene oinsa ne’e risku tebes. Ita nia joven sira bele ba hotu de’it tanba ita nia sexu livre ne’e no fatin sira sai sentru ba ema atu halo relasaun ne’e barak loos iha Dili laran sedauk inklui ina munisipiu sira. INCSIDA nia servisu mak atu koalia bebeik ho komunidade hodi salva ita nia ema sira, tanba ita nia ema iha timor ne’e utuan, presiza sensibiliza informasaun ba joven sira hodi prevene aan husi risku sira”, Dehan Prezidente INCSIDA iha Suku Madohi, Postu Dom Alexo, Dili, 10/07.

Hatutan Prezidente INCSIDA, katak  iha tempu uluk sentru saude sira deskobre HIV liuhusi teste raan, maibé ema ladun hetan Virus HIV no agora ita rejistu barak tanba ho sosializa informasaun ba komunidade sira, bainhira hetan moras HIV-SIDA halo teste raan iha ospital hodi hatene direta sira nia kondisaun ba moras refere.

“Hahu ita rezistu moras HIV naton de’it tanba ema tauk atu tes sira nia raan hodi deskobre moras refere tanba tauk ema halo deskriminasaun ba sira hetan HIV. Agora ita hotu esforsu ema barak mak sente moras HIV sira ba sentru saude teste sira nia ran hodi hatene moras ne’e ou la’e. Se ita la ba halo tratamentu ita bele mate lalais, se halo tratamentu di’ak normal hanesan ema bainbain ne’e hanesan progresu ida. Durante ne’e rezistu HIV barak liu AITS sira lakoi ba teste raan no balu ba tes tia raan lakoi ba konsulta fiar liu fali ai-moruk herbal sira, entaun monu ba SIDA sira ba ospital foin hatene tanba nunka halo tratamentu entaun kleur nia sai ba moras SIDA”, Nia Salienta.

Iha fatin hanesan autoridade lokal suku Madohi, Bernardino de Cristo Ferreira Kodigu (Teki-Timor) dehan, apresia ba governu bele realiza programa sira importante ba komunidade no joven sira, hodi prevene aan husi Moras HIV-SIDA. Tanba moras refere perigu no fó ameasa ba ema nia vida bainhira hetan moras HIV la halo tratamentu lalais.

“Apresia ba governu no ba naun governamentais sira tanba hau nia haree programa ne’e importante tebes hau nia apresiasaun ba programa ne’e tanba hanesan edukasaun sivika id aba sidedaun sira oinsa bele hakat pasu ida husi moras perigu ne’ebé estraga ita nia vida. Depois ukun aan hau nia observasaun individual barak mak ita avandona importante iha saude ida ne’e no dala ruma ami observa ba komunidade sira la tau aan tuir buat ne’ebé ita hakarak nia konsekuensia maki ta tenke simu tanba ita nia hakarak”, Esplika Xefe Suku Madohi.

Rekomenda, ba komunidade sira liuhusi informasaun ida ne’e sai hanesan salvaguarda ba ema ida-idak nia aan. Autoridade no governu preokupa komunidade, tanba ne’e husu xefe aldeia sira rona informasaun ne’e labele monu deit iha rai-leten tenke fahe tutan ba komunidade no joven sira seluk ne’ebé menus ba informasaun kona-ba HIV-SIDA. Tanba risku ba ita nia vida husu  joven sira rona didiak saida mak parte saude fahe tau iha Pratika labele halo relasaun sexual arbiru no fahe informasaun ba maluk sira seluk ita mak sai mestri ho estudante ba malu la’os iha eskola deit maibé iha komunidade mós hanesan.   

Tuir  Partisipante Joventude Suku Madohi, Zeferino Gomes, akresenta apresia ho desiminasaun informasaun HIV-SIDA ba sira nia komunidade no joven iha Suku Madohi, hodi bele prevene aan husi moras refere tanba perigu ba ema nia vida no sira hetan vantajen di’ak husi informasaun ne’ebé sira rona husi parte INCSIDA nian husi sensibilizasaun nune’e bele hatutan ba joven sira seluk.

“Hanesan joven sente kontete tebes tanba prezensa INCSIDA nian nafatin eduka komunidade no joven sira hodi hamutuk kombate virus HIV-SIDA no sosializasaun ne’e hanesan meius ida nune’e joven sira bele kombate virus tanba virus ne’e laos problema sosial maibé problema nasional ita presiza ema hotu nia kontribuisaun hodi redus moras ne’e. moras ne’e ameasa ba ema ida-idak nia vida tanba ne’e ema ida-idak tenke tau atensaun ba moras ne’e. liuhusi deziminasaun informasaun ne’e sei fó vantajen diak baa mi komunidade no joven sira” Tenik Zeferino Gomes.

Jornalista : Geraldino Magno

Editor       : Média RKDTL

 

 

 

Post a Comment

0 Comments