PROBLEMA SOSIÁL IHA SUB-REJIAUN NITIBE REJIAUN OECUSE IX SEI REJOLVE IHA TUIR PROSESU

 

Oecuse-17/08/204-Média Defisiensia, relasiona ho problema sosiál sira ne’ebé mak Sub-Rejiaun Nitibe Rejiaun Oecuse Ambeno hasoru iha komunidade sira nia moris ix Governu sei kompleta no rejolve iha mandatu.

Tuir Administradór Sub-Regiaun Nitibe Aagustino Fuli hatete, problema sosiál sira ne’ebé akontese iha Timor liu-liu iha Sub-Rejiaun Nitibe barak mak rejolve ona no balu seidauk, tanba ne’e ix governu planu hela ona atu rejolve ba problema hirak ne’e.

“dufrante ita ukun an tinan 24 anos ona ha’u hanoin problema sosiál ne’ebé iha Timor hau hanoin akontese iha fatin barak ona entermus ita nian postu administrativu Nitibe ne’e mós hasoru hela problema barak, problema barak la signifikak katak ita nia governu ita nia autoridade sira la toma atensaun, maibé kestaun balu ita sei presija prosesu ho nia ténikamente la’o tuir prosesu no buat barak mós ita rezolve ona buat balun ita presija atu hadi’ak kompleta atu bele hatutan. Ha’u hanoin iha ne’e liu-liu iha ne’e iha fatin balu asesu di’ak ona ba bee mós ona, iha fatin balu mós seidauk asesu ba bee mos katak seidauk máximu ba komunidade sira,” dehan Agustino Fuil, iha Suku Bene-Ufe hafoin remata enkontru ho aturidade lokál sira ho inan aman sira inklui maluk defisiensia sira iha suku referfe, 15/08 2024.

Nia hatutan, problema seluk mak liga ho maluk defisiensia sira hanesan dokumentu sira ne’ebé presija hanesan BI, Eleitoral, Sertidaun RDTL no seluk tan, tanba de’it sira nia kondisaun, tanba ne’e parte kompatente sira nia ekipa sei tun direita ba identifika hodi fasilita  nune’e sira mós bele hetan direitu pensaun sosiál ne’ebé governu fo.

“Kestaun seluk mós liga ho ita nia maluk defisiensia sira iha fatin seluk mós sira seidauk asesu ba sira nia direitu hetan apoiu husi governu , hanesan atu hetan tratamentu intensivu husi parte kompetente, la signifika governu la tau atensaun lae, maibé difikuldade ba sira nia kondisaun saúde ne’ebé sira infrenta ne’e dadauk ita nia autoridade sira hanesan ohin iha enkontru hato’o ne’e ita nia autoridade mensiona ona rekomendasaun balu ita halo ona katak ba oin ita sei identifika hanesan ita nia inan sira ita nia maun alin sira defisiensia sira ne’ebé la’o la bele ekipa husi parte kompatenti sei tun ba iha terenu atu bele fasilita sira atu nune’e sira bele hetan direitu ba sira nia BI Eletoral Sertidaun RDTL no seluk tan. Hanesan ohin ita rona ona katak iha ita nia inan ferik balu mós tama ona kategoria idojus ne’e atu hetan direitu pensaun sosiál ne’e mós iha fatin seluk mós sirfa identifika ona atu ba oin ne’e bele fasilita sira bele diretamente ba sira nia hela fatin atu sira bele hetan direitu hanesan sidadaun timor oan,” nia hatutan.

Nia informa tan katak, dadaun ne’e problema sosiál ne’ebé mak iha mak liga ho saúde mós, husi ne’e mós problema ne’e sira atau ona iha planu annual 2025 nian hodi bele hari’i sentru saúde besik liu ba iha baze atu nune’e populasaun sira fasil bele asesu hodi hetan trantamentu.

“Problema seluk mak iha ne’e kondisaun saúde tanba de’it distansia ka jeográfikamente husi area postu nitibbe mak ida ba postu seluk ka suku ida ba suku seluk la hanesan, tanba ne’e mak ita nia miniteriu saúde liu-liu iha autoridade raeoa ne’e mós toma atensaun ona ba programa saúde nian, tinan ida ne’e ita la orsamentu atu hari’i sentru saúde no postu saúde tanba autoridade anteriór la enkaisa orsamentu ba tinan ida ne’e, maibé foin dadauk ita tau ona iha planu asaun anuál ba tinan 2025 ne’e identifika ona fatin sira ne’ebé mak komunidade sira hela dook husi sentru saúde ka postu saúde fasilidade saúde atu nune’e tinan oin ita bele hari’i sentru saúde iha sira suku ka aldeia hodi bele hafasil sira bele asesu, hanesan foin lalais ha’u hasoru malu ho sekretariu rejionál asuntu saúde ninian hodi identifika fatin barak iha postu Nitibe atu tinan oin ita bele hari’i fasilidade saúde iha sira nia hela fatin par sira bele asesu,” hakotu  nia.

Jornalista                   : Alexandre Salsinha

Editór                         : Média Defisiensia