Dili-28/09/2023-Media
Defisiensia, Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu,
Dili, no aprova projetu Proposta Lei ne’ebé aprova alterasaun datoluk ba Lei n.
3/2014, loron 18 fulan-juñu, ne’ebé kria Rejiaun Administrativa Espesiál
Oe-Kusi Ambenu (RAEOA) no Estabelese Zona Espesiál Ekonomia sosiál Merkadu
Oe-Kusi Ambenu no Ataúro.
Ho objetivu atu dudu
dezenvolvimentu nasionál, atu estabelese kuadru jurídika ida ne’ebé adekuadu ba
Zona Espesiál Ekonomia Sosiál no Merkadu iha territóriu tomak, promove
bein-estár populasaun nian no solidariedade nasionál. Kona-ba ne’e, propoin atu
halakon referénsia hotu iha Zona Espesiál Ekonomia Sosiál Merkadu Oe-Kusi
Ambenu no Ataúro, atu nune’e permite kria kuadru legál foun ida ba Zona
espesiál Ekonomia Sosiál Merkadu iha Timor-Leste ne’ebé bele aplika ba área
oioin iha territóriu nasionál no la limita ba enklave Oe-Kusi Ambenu no ba Illa
Ataúro de’it.
Tuir projetu Proposta Lei
ne’ebé aprova daudaun ne’e, podér tutela nian kona-ba RAEOA nian eskluzivamente
sei ezerse husi Primeiru-Ministru, envés husi Governu hotu. Hodi halakon
referénsia zona ekonómika sira ne’ebé regula ho lejizlasaun espesiál ne’ebé sei
aprova. Podér regulamentu Rejiaun sei halo tuir Konstituisaun no Lei, no
halakon konseitu husi ordenamentus juridikus estranjeirus ne'ebé la tuir
realidade nasionál, hanesan "ordens ezekutivas". Aprovasaun ba regulamentu administrativu sira husi
Rejiaun nian depende ba paresér vinkulativu husi Primeiru-Ministru. Orsamentu
Rejiaun nian nu’udar parte integrante ida husi Orsamentu Jerál Estadu.
Impostu no taxa sira ne’ebé kobra iha Rejiaun ne’e
nu’udar reseita rasik., tuir lejizlasaun ne’ebé sei aprova ne’ebé sei regula
ninia afetasaun. Sasán sira husi domíniu públiku no privadu Estadu nian ne’ebé
daudaun ne’e uza hela sei la entrega ba Rejiaun ne’e. Oorganizasaun no
funsionamentu órgaun rejionál sei regula tuir dekretu-lei. Nomeasaun membru
sira Autoridade Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-kusi Ambenu nian sei halo
husi Konsellu Ministrus, liuhosi proposta Primeiru-Ministru nian. Autoridade Rejiaun
Administrativa Espesiál Oe-kusi Ambenu sei hatán de’it ba Primeiru-Ministru,
hodi garante separasaun podér sira.
Prezidente Autoridade Rejiaun sei hetan impedimentu
legál ne’ebé define ona, hanesan ho deputadu sira Parlamentu Nasionál nian. Iha
kazu auzénsia ka impedimentu husi Prezidente Autoridade, nia sei substitui husi
membru ne’ebé hili ona husi Primeiru-Ministru. Prosesu
ezonerasaun Prezidente Autoridade nian sei regula iha artigu foun. Konsellu
Konsultivu sei sai hanesan órgaun konsultivu Prezidente Autoridade nian. Sei
bele indika reprezentante ida husi kada munisípiu Oekusi Ambenu ba Konsellu
Konsultivu.
Reseita sira rejiaun nian sei investe iha rejiaun
nu’udar prioritáriu, no investimentu seluk fora husi rejiaun presiza
autorizasaun husi Governu. Elimina ona Rejime fiskál independente ne’e, maibé
bele estabelese taxa impostu ne’ebé diferente iha rejiaun. Revoga ona Rejime
espesiál aprovizionamentu, hodi agora aplika Rejime jurídiku aprovizionamentu
nasionál. Autoridade sei la iha funsoins regulasaun no fiskalizasaun
finanseira, no responsabilidade ne’e iha Banku Sentrál. La iha ona rejime
aduaneiru rasik, maibé lei bele estabelese prosedimentu aduaneiru espesiál ka
simplifikadu sira.
Jestaun Fundu Dezenvolvimentu Rezionál sei rehgula
hosi dekretu-lei Governu. Rejime funsionárius públikus iha rejiaun ne’e sei
aliña ho funsionáriu sira seluk hosi país ne’e, ho exesoins ne’ebé define ona
hosi dekretu-lei. Governu sei regulamenta grau autonomia Rejiaun Administrativa
Espesiál Oekusi-Ambenu. Norma sira relasiona ho mandatu Prezidente Autoridade
nian, ne’ebé sei aplika ba membrus Autoridade seluk. Mandatu Autoridade no
Prezidente nian automatikamente sei sesa bainhira lei foun sira vigora.
Kontratu sira ne’ebé selebra ona iha Zona Espesiál
Ekonomia Sosiál Merkadu Oe-Kusi Ambenu no Ataúro nia naran transfere
automatikamente ba Rejiaun.
0 Comments